Đảm đang: Phẩm chất mới của phụ nữ Việt Nam
Theo quan niệm cũ, đảm đang là khái niệm chỉ phẩm chất người phụ nữ giỏi giang trong công việc, thường là lo toan việc gia đình. Ngày nay, khái niệm đảm đang đã có những phát triển, mở rộng về nghĩa. Đó là khả năng quán xuyến việc nước, việc nhà. Người phụ nữ đảm đang là người biết sắp xếp hài hòa công việc gia đình và công việc xã hội.
Trong kháng chiến chống Mĩ cứu nước, phụ nữ miền Bắc sôi nổi tham gia phong trào ba đảm đang: đảm đang sản xuất, công tác, thay thế cho nam giới đi chiến đấu; đảm đang gia đình, khuyến khích chồng con yên tâm chiến đấu; đảm đang phục vụ chiến đấu và sẵn sàng chiến đấu khi cần thiết. Hình ảnh người phụ nữ tay súng tay cày đã trở thành một biểu tượng cao đẹp cho người phụ nữ thời đại Hồ Chí Minh, góp phần làm nên kì tích trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc, đánh bại Đế quốc Mĩ xâm lược, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ đất nước.
Biểu hiện rõ nhất của phẩm chất đảm đang ở người phụ nữ chính là khả năng quán xuyến công việc gia đình tốt. Đảm đang không phải là tự mình cáng đáng hết mọi việc, mà quan trọng là cần biết cách sắp xếp, phân công công việc cho các thành viên một cách hợp lí; thu hút được sự tham gia tích cực của các thành viên trong chia sẻ công việc gia đình với mình. Người đảm đang cũng là người cần cù, chăm chỉ, sáng tạo trong lao động, tạo thu nhập ổn định đóng góp vào nguồn thu của gia đình; đồng thời biết cách chi tiêu hợp lý, có kế hoạch, phù hợp điều kiện kinh tế gia đình, thực hành tiết kiệm; bảo đảm điều kiện quan trọng về cơ sở vật chất để gia đình tồn tại và phát triển. Bằng sự khéo léo, người phụ nữ đảm đang còn biết cách tổ chức tốt cuộc sống tinh thần trong gia đình thông qua những bữa cơm, những cuộc sinh hoạt đại gia đình, sự thăm hỏi đối với họ hàng, làng xóm, ông bà , anh em…sao cho tạo sự gắn kết các thành viên trong gia đình; quan tâm chăm sóc, nuôi con khỏe, dạy con ngoan, chia sẻ tâm tư tình cảm với con, hiểu những giai đoạn thay đổi tâm sinh lí của con để khéo léo định hướng cho con phát triển nhân cách; không bao giờ phó mặc việc giáo dục con cái cho nhà trường, cho xã hội.
Bên cạnh đó, người phụ nữ đảm đang là người biết sắp xếp hài hòa việc gia đình với việc xã hội; phấn đấu giỏi việc nước, đảm việc nhà; làm tốt việc nhà, đồng thời làm tốt việc xã hội. Biết cách tạo quan hệ hỗ trợ giữa việc nhà và việc nước: sắp xếp việc nhà hợp lý để toàn tâm toàn ý cho việc nước (bảo đảm về thời gian, đầu tư trí tuệ, sự ủng hộ của các thành viên trong gia đình); Làm tốt việc nước để có điều kiện hỗ trợ thêm việc nhà (tăng thêm nguồn thu nhập, có thêm kĩ năng sống, tăng cường uy tín với các thành viên trong gia đình…); Sắp xếp thời gian nghỉ ngơi, học tập nâng cao trình độ, chăm sóc bản thân; chủ động chuẩn bị những điều kiện cần thiết để trở thành một người công dân tốt, một người lao động có chất lượng cao, một người vợ đảm, một người mẹ hiền (Tham gia lao động đem lại thu nhập cho gia đình; chăm lo cho con cái trưởng thành về cả vóc dáng, tâm hồn và tính cách; …). Đồng thời chú ý tạo điều kiện cho các thành viên trong gia đình có thời gian học tập, tham gia tích cực vào các hoạt động của cộng đồng, xã hội.
Tại sao phụ nữ Việt Nam thời kì CNH, HĐH cần là người đảm đang?
Đảm đang luôn là phẩm chất đạo đức truyền thống tốt đẹp, vừa thể hiện đúng thiên chức làm vợ, làm mẹ của người phụ nữ Việt Nam, vừa khẳng dịnh vị thế của họ trong cộng đồng. Từ xưa đến nay, do những điều kiện tự nhiên, đặc điểm về kinh tế, xã hội, phụ nữ Việt Nam dù muốn hay không cũng luôn là những người có vai trò to lớn trong nền sản xuất xã hội cũng như kinh tế gia đình. Trong truyền thống văn hóa, người Việt rất coi trọng gia đình, đề cao nghĩa tình, sự thủy chung chồng vợ, thờ phụng tổ tiên, biết ơn cha mẹ, chữ hiếu, tôn trọng người già, lễ nghĩa, trật tự kỷ cương… Gia đình lại gắn chặt với dòng họ, xóm làng, xã hội tạo nên cộng đồng bền chặt từ trong gia đình ra ngoài xã hội. Nhờ đó, những đóng góp quan trọng của người phụ nữ đối với gia đình cũng chính là đang đóng góp cho xã hội, góp phần tạo nên địa vị cao của họ trong gia đình và ngoài xã hội. Trong thời kỳ CNH, HĐH đất nước, việc nối tiếp truyền thống đảm đang vừa mang tính truyền thống, vừa mang tính hiện đại, có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với gia đình và xã hội và đối với chính người phụ nữ. Chính sự đảm đang ấy đã góp phần khẳng định quyền bình đẳng của người phụ nữ, xác nhận địa vị, phẩm giá của người phụ nữ đối với gia đình và xã hội; nâng cao hơn nữa những năng lực, phẩm chất, đạo đức của họ trong thời đại mới. Làm tốt trách nhiệm gia đình cũng là làm tốt trách nhiệm với xã hội, ngược lại làm tốt trách nhiệm với xã hội thì càng có điều kiện thể hiện trách nhiệm với gia đình.
Trước yêu cầu ngày càng cao của thời kì CNH, HĐH, phẩm chất đảm đang sẽ giúp cho người phụ nữ thực hiện hài hòa hai vai: việc nhà, việc nước để vừa có cơ hội phát triển cho bản thân, vừa bảo toàn hạnh phúc gia đình. Không phủ nhận rằng, cuộc sống hiện đại và những áp lực từ công việc trong một thế giới đang đổi thay nhanh chóng như hiện nay đang làm cho cả phụ nữ và nam giới ít có thời gian dành cho gia đình. Đồng thời, xã hội hiện đại với nhiều vấn đề phức tạp trong đời sống gia đình và xã hội, vai trò của gia đình và trách nhiệm của các thành viên lại càng cần được quan tâm hơn bao giờ hết. Sự đóng góp về kinh tế cho gia đình là điều kiện quan trọng để người phụ nữ có tiếng nói và vươn tới một vị trí bình đẳng với người chồng trong gia đình, song kinh tế không phải là mục đích tự thân, mà là phương tiện để chúng ta hướng tới một gia đình hạnh phúc. Và trong hoàn cảnh ấy, mỗi gia đình rất cần đến đôi bàn tay và khả năng tổ chức cuộc sống một cách khéo léo, khoa học của người phụ nữ đảm đang. Như vậy, khái niệm đảm đang trong giai đoạn hiện nay không hề lạc hậu. Ngược lại, nó là chìa khóa để người phụ nữ thể hiện sự năng động của mình. Chính điều này đòi hỏi người phụ nữ cần phát huy phẩm chất đảm đang, có như thế mới dung hòa được các nhiệm vụ, vai trò của mình.
Phụ nữ thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần làm gì để thể hiện được phẩm chất đảm đang?
Thứ nhất, người phụ nữ cần biết cách tổ chức tốt cuộc sống gia đình để tự tạo điều kiện tham gia hoạt động xã hội cho bản thân và cho các thành viên khác.Thực tế cho thấy, dưới những tác động của kinh tế thị trường, người phụ nữ đang chuyển dần từ trạng thái ít tham gia hoạt động kinh tế, đến chỗ dành quá nhiều thời gian cho hoạt động kinh tế, bị cuốn theo “nhịp sống nhanh” của xã hội hiện đại. Nếu không biết cách sắp xếp, người phụ nữ có thể sao nhãng trách nhiệm chăm sóc, nuôi dạy, giáo dục con cái, sao nhãng trách nhiệm gắn bó tình cảm của các thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, cần phải phân biệt đảm đang với việc bao bọc, ôm đồm, làm thay công việc người khác. Nói cách khác, người phụ nữ đảm đang không phảitự mình làm tất thảy mọi việc mà phải là người biết tổ chức, sắp xếp để khơi dậy được thế mạnh của mọi người, giúp các thành viên trong gia đình định hướng, hoàn thành các công việc của mình để mọi việc chung luôn suôn sẻ, trôi chảy.
Vấn đề đặt ra ở đây là không chỉ sắp xếp các công việc gia đình một cách khoa học, mà người phụ nữ còn phải thể hiện trong mỗi hành động, mỗi việc làm bằng tất cả trái tim, tình yêu và trách nhiệm. Tổ chức cuộc sống gia đình một cách hợp lý còn có nghĩa là phụ nữ biết cách thu hút các thành viên khác trong gia đình, nhất là người chồng chia sẻ công việc và khó khăn trong gia đình, từ đó tạo điều kiện để bản thân và cho các thành viên khác trong gia đình có thời gian học tập, lao động, được tham gia vào các hoạt động của cộng đồng, xã hội.
Thứ hai, người phụ nữ xử lý hài hòa trách nhiệm hai vai việc nước, việc nhà. Người phụ nữ hiện đại cần biết cách cân bằng trách nhiệm gia đình với việc tham gia các hoạt động kinh tế ngoài xã hội. Bên cạnh đó, cũng cần đổi mới trong quan niệm về sự “đảm đang” của người phụ nữ, không nên bó hẹp trong “khuôn khổ” của gia đình. Người phụ nữ hôm nay có tri thức nhiều hơn, được độc lập về kinh tế nhiều hơn, và đồng thời cũng biết cách tạo ảnh hưởng của bản thân đối với các thành viên trong gia đình rõ nét hơn. Và hơn hết, người phụ nữ hiện đại cần biết tổ chức cuộc sống gia đình và biết gắn kết sợi dây tình cảm của các thành viên gia đình; là người biết lấy các giá trị bền vững của gia đình làm nền tảng để tiếp nhận những giá trị mới làm cho gia đình phát triển hơn và hạnh phúc hơn. Cũng chính nhờ phát huy tính năng động, sáng tạo mà người phụ nữ có thể làm tốt hơn những thiên chức của mình như nuôi dưỡng, giáo dục con cái, bảo tồn và trao truyền văn hóa cho thế hệ sau.
Thứ ba, người phụ nữ cần tự bồi dưỡng cho mình kiến thức văn hoá, kĩ năng sống bao gồm: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng ứng xử, kĩ năng nuôi dạy con cái và chăm sóc gia đình…;
Trong bối cảnh hiện nay, việc thực hiện chức năng “kép” của phụ nữ càng khó khăn hơn bởi gia đình Việt Nam đang bị tác động rất nhiều yếu tố thuận chiều, nghịch chiều. Trong khi, tính chất công việc đòi hỏi phụ nữ phải dành nhiều thời gian, tâm sức cho công việc sản xuất, kinh doanh, lao động chuyên môn… Do vậy, tình trạng ngày càng ít thời gian dành cho gia đình đã gây khó khăn cho phụ nữ trong việc thực hiện chức năng gia đình.
Để hoàn thành chức năng “kép” này, bên cạnh yếu tố sức khỏe, phụ nữ phải có năng lực hoạt động chuyên môn, vừa phải tích lũy kiến thức về gia đình, có kỹ năng ứng xử, sắp xếp, điều hành cuộc sống gia đình, biết động viên, khích lệ chồng, con và các thành viên khác cùng tham gia chia sẻ công việc gia đình, nhất là người chồng. Công việc gia đình thường tủn mủn, không được tính công như các công việc khác, do định kiến giới nên nam giới rất ít tham gia. Vì vậy, người phụ nữ phải luôn biết cách động viên chồng con sẵn sàng chia sẻ, coi đây là trách nhiệm chung của tất cả mọi thành viên. Tuy nhiên, việc động viên nam giới tự nguyện tham gia hỗ trợ công việc gia đình là một nghệ thuật, đòi hỏi người phụ nữ phải khéo léo; đồng thời cũng cần phải nhận thức một cách đầy đủ về vai trò, trách nhiệm của người phụ nữ trong gia đình trên tinh thần bình đẳng, không được hiểu bình đẳng giới theo tinh thần: “Sáng em rửa bát quét nhà, chiều anh quét nhà, rửa bát”. Mặt khác, hiệu quả của việc thu hút mọi thành viên chia sẻ công việc trong gia đình phụ thuộc nhiều vào năng lực tổ chức và nghệ thuật ứng xử của người phụ nữ, đòi hỏi khi người phụ nữ cần được trang bị các kiến thức, kỹ năng làm vợ, làm mẹ, làm chủ nhân thực sự của gia đình.
