Tự trọng: Phẩm chất mới của phụ nữ Việt Nam
Biểu hiện của phẩm chất tự trọng có thể khái quát thành mấy nét chính sau đây:
Người có lòng tự trọng trước hết phải là người tôn trọng pháp luật của Nhà nước, tôn trọng và tuân thủ các quy tắc ứng xử của tập thể, cộng đồng. Sự tôn trọng ấy thể hiện qua thái độ tự giác chấp hành mọi quy định của pháp luật, nghiêm túc thực hiện các quy chế, nội quy, hương ước của tập thể, cộng đồng; hoàn toàn không phụ thuộc vào việc có bị giám sát hay không bị giám sát, nhắc nhở hay không bị nhắc nhở. Như vậy, sẽ là người thiếu tự trọng nếu có tư tưởng đối phó trong chấp hành luật pháp, sẵn sàng vi phạm pháp luật, vi phạm những quy định, quy ước chung của tập thể khi có cơ hội (Ví dụ: tham ô, bớt xét của tập thể, vượt đèn đỏ khi không có cảnh sát giao thông, vứt rác bừa bãi nơi công cộng, đi làm thì đến muộn về sớm;…).
Người có lòng tự trọng còn là người luôn tôn trọng các chuẩn mực đạo đức xã hội. Tự giác tu dưỡng phẩm chất, đạo đức, rèn luyện tác phong, lối sống theo các chuẩn mực đạo đức xã hội; biết phân biệt đúng/sai, phải/trái; răn mình không vi phạm chuẩn mực đạo đức xã hội, chuẩn mực đạo đức gia đình. Chẳng hạn, người phụ nữ Việt Nam trong xã hội phong kiến lấy “tam tòng tứ đức” làm chuẩn mực để tự tu dưỡng đầy đủ “công dung ngôn hạnh”, tự răn mình sống theo đạo lí hiếu thảo với cha mẹ, chung thủy với chồng, toàn tâm toàn ý đến mức hy sinh cả bản thân. Người phụ nữ miền Bắc Việt Nam trong kháng chiến chống Mỹ tích cực hưởng ứng phong trào “Ba đảm đang”, tiễn chồng tiễn con ra trận, tay súng tay cày đảm đang công việc gia đình, công việc sản xuất, chiến đấu ở hậu phương, … Xuất phát từ ý thức tôn trọng chuẩn mực đạo đức xã hội, người có lòng tự trọng sẽ sẽ không có những hành động trái chuẩn mực đạo đức xã hội, trái lương tâm, sẽ không sống theo kiểu bất chấp dư luận…(Ví dụ: không trộm cắp, mại dâm, hành động bất nhân bất nghĩa…); sẽ tự biết xấu hổ, biết ăn năn nếu làm những việc trái đạo lý. Trong ứng xử, người tự trọng thường độ lượng với người khác nhưng nghiêm khắc với bản thân; không sống dễ dãi, buông thả; khi có lỗi thì tự giác nhận lỗi và sửa lỗi; biết kiềm chế, không xúc phạm người khác; không để người khác kích động, lôi kéo.
Đặc biệt, người tự trọng phải là người coi trọng danh dự bản thân, có lòng tự tôn dân tộc; là người luôn nhận thức đúng đắn về bản thân và về những người xung quanh, biết được điểm yếu, điểm mạnh của mình, của người; trước tự xử sự với mình, sau xử sự với người xung quanh. Việc coi trọng bản thân thể hiện qua ý thức nỗ lực phấn đấu vươn lên để tự hoàn thiện mình; sống có trách nhiệm với bản thân và với mọi người; cố gắng làm tròn nghĩa vụ, trách nhiệm của bản thân đối với gia đình, đối với xã hội (Nghĩa vụ làm mẹ, làm vợ trong gia đình; nghĩa vụ người công dân của một đất nước…). Tự giác hoàn thành tốt những công việc được giao phó; nói đi đôi với làm, nói ít làm nhiều; việc gì làm được thì gắng làm, không phiền lụy đến người khác. Lòng tự trọng và tự tôn còn giúp con người biết việc nên làm/việc không nên làm (Chẳng hạn như nếu có lòng tự trọng thì một bộ phận nữ thanh niên sẽ không sa vào lối sống sa đọa, không lấy chồng ngoại chỉ vì lợi ích vật chất trước mắt, không có hình ảnh các cô dâu Việt bị rao bán trên một số báo Hàn Quốc, Đài Loan; không diễn ra những vụ xem mặt, chọn vợ tập thể đã và đang làm tổn hại nghiêm trọng đến phẩm giá, đạo đức, làm sai lệch hình ảnh tốt đẹp của phụ nữ Việt Nam, làm tổn hại đến lòng tự trọng của mỗi con người Việt Nam, của dân tộc Việt Nam…).
Vì sao phụ nữ thời kì công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần có phẩm chất tự trọng?
Để tiếp nối truyền thống tốt đẹp của con người Việt Nam, người phụ nữ Việt Nam.Tự trọng là một phẩm chất đạo đức truyền thống của con người Việt Nam, của phụ nữ Việt Nam. Từ ngàn xưa, tổ tiên chúng ta đã đặt danh dự lên hàng đầu : “Đói cho sạch, rách cho thơm”; “Tốt danh hơn lành áo”; “Cọp chết để da, người ta chết để tiếng”… “Tiếng” ở đây chính là những nhận xét, đánh giá tốt đẹp của cộng đồng xã hội về một cá nhân nào đấy.
Trong lịch sử dân tộc, đã có biết bao tấm gương liệt nữ sáng ngời về lòng tự trọng: Đó là Hai Bà Trưng vì nợ nước, thù nhà, hận quân xâm lược bạo tàn chà đạp lên non sông gấm vóc mà phất cờ khởi nghĩa; là bà Triệu với câu nói nổi tiếng : "Tôi muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá tràng kình ở bể Đông chứ không thèm bắt chước người đời cúi đầu cong lưng để làm tì thiếp người ta"... Trong chiến tranh, lòng tự trọng của con người Việt Nam, của dân tộc Việt Nam luôn ngời sáng. Biết bao nhiêu người mẹ tiễn chồng, tiễn con, sẵn sàng làm hòn đá vọng phu cạn khô nước mắt, tự nguyện hy sinh cho sự nghiệp giải phóng đất nước, quê hương. Biết bao chàng trai, cô gái sẵn sàng từ bỏ ước mơ vào cổng trường Đại học để lên đường nhập ngũ, đánh đuổi giặc ngoại xâm. Một người trốn tránh nghĩa vụ của mình đối với Tổ quốc như đóng thuế, tham gia quân đội... sẽ là sự hổ nhục của cả gia đình, dòng họ, khối phố. Một thanh niên không được cùng bạn bè ra trận, đi học ở nước ngoài với nhiệm vụ sau này thống nhất đất nước về xây dựng quê hương cũng cảm thấy trong lòng day dứt không yên. Chính lòng tự trọng của mỗi người dân Việt Nam đã tạo thành sức mạnh cộng đồng, đoàn kết thành một khối, đánh bại kẻ thù xâm lược để giành lại độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.
Để góp phần bảo vệ, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và nét đẹp truyền thống của phụ nữ Việt Nam trước những thách thức của xu thế toàn cầu hóa và hội nhập. Toàn cầu hóa đang làm cho nền văn hóa của các quốc gia xích lại gần nhau hơn, song cũng dễ bị “hòa tan” hơn. Trong trào lưu giao thoa giữa các nền văn hóa, bên cạnh những tác động tích cực của những nét văn hóa tiên tiến, tích cực, đã xuất hiện không ít những biểu hiện văn hóa lệch lạc, lai căng, suy đồi, ảnh hưởng trực tiếp tới đạo đức của con người Việt Nam, nhất là lớp trẻ. Vì thế, bản sắc văn hóa dân tộc, nét đẹp truyền thống của phụ nữ… cũng đang có xu hướng bị phai nhạt. Ở một bộ phận nữ giới, qua cách trang phục, sinh hoạt, suy nghĩ, lối sống… đã và đang hình thành sự phô trương, tư tưởng nữ quyền thái quá, làm mất đi nét đẹp nữ tính, nét duyên dáng, dịu dàng và lòng nhân ái, bao dung, sẻ chia vốn có của người phụ nữ Việt Nam. Ở một góc độ khác, do ảnh hưởng của văn hóa ngoại lai, trong xã hội, nhất là trong giới trẻ đang hình thành lối sống thực dụng, cá nhân, ích kỉ và những quan niệm lệch lạc trong hôn nhân, tình yêu. Trên các mặt báo xuất hiện ngày càng nhiều những cái tít: @ sống thử, @ lắc, @ sành điệu… và những câu chuyện đau lòng do sự xuống cấp về đạo đức, sự tha hóa về nhân cách của một bộ phận phụ nữ, nữ thanh niên như: mẹ giết con, vợ giết chồng, tệ nạn mại dâm và bạo lực học đường liên quan tới nữ sinh trong các trường học... Thực trạng ấy cho thấy, vì lòng tự trọng của con người Việt Nam, của dân tộc Việt Nam, đã đến lúc chúng ta cần rung lên một hồi chuông để cảnh tỉnh cho mỗi con người, mỗi gia đình và cho toàn xã hội thấy được trách nhiệm của mình trong việc gìn giữ, bảo vệ văn hóa dân tộc, bảo vệ hạnh phúc cho mỗi con người, mỗi gia đình. Và hơn ai hết, phụ nữ với tư cách là người giữ ngọn lửa ấm cho mỗi gia đình phải đi tiên phong trong công cuộc ấy.
Để đem lại giá trị đích thực cho con người, hướng con người sống thiện, sống đẹp.Lòng tự trọng giúp cho mỗi con người ý thức được giá trị của bản thân, và biết cách để bảo vệ danh dự của bản thân. Người trí thức biết tự trọng sẽ không đánh cắp tri thức của người khác làm tri thức của mình; Một học sinh biết tự trọng sẽ không gian dối trong học tập và thi cử; Một công chức nhà nước tự trọng thì biết tự giác hoàn thành nhiệm vụ, không lợi dụng chức vụ để tư túi; Một người phụ nữ biết tự trọng sẽ không vì đồng tiền mà làm ô uế thanh danh của mình. Chính vì ý nghĩa ấy, lòng tự trọng sẽ làm nên nhân cách và thương hiệu của mỗi người, của mỗi công ty, hay của quốc gia. Một doanh nghiệp không có lòng tự trọng, cho ra đời những sản phẩm của sự vô trách nhiệm sẽ không bao giờ làm nên thương hiệu; và những sản phẩm như thế sẽ không bao giờ tồn tại lâu dài hay có khả năng chinh phục xã hội. Một dân tộc không có lòng tự trọng sẽ không có khả năng hiện thực hoá giấc mơ độc lập, tự do, văn minh và phồn thịnh của mình; thậm chí có thể sẽ dẫn đến mất nước, làm nô lệ.
Phụ nữ cần làm gì để giữ được lòng tự trọng?
Thứ nhất, Luôn đề cao lòng tự hào, tự tôn dân tộc, không làm những việc ảnh hưởng tới giá trị, thanh danh của dân tộc Việt Nam, của con người Việt Nam. Niềm tự hào về đất nước là cơ sở tạo nên lòng tự tôn dân tộc, tính tự trọng công dân của người phụ nữ trong giai đoạn mới. Người phụ nữ yêu nước phải phấn đấu góp phần làm cho đất nước giàu đẹp, nêu cao lòng tự hào về văn hóa dân tộc, giữ gìn và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc trước bạn bè quốc tế. Không chỉ phê phán những hiện tượng quay lưng lại với giá trị văn hóa, truyền thống dân tộc mà cần quảng bá hình ảnh dân tộc với bạn bè quốc tế. Không chỉ phê phán những hiện tượng bắt chước văn hóa nước ngoài một cách nô lệ, đi ngược lại thuần phong, mỹ tục của dân tộc mà còn phải biết tiếp thu có chọn lọc những giá trị mới tốt đẹp từ bên ngoài để làm đẹp cho văn dân tộc trong giai đoạn mới. Đồng thời cần xác định trách nhiệm của bản thân: Khi làm bất cứ việc gì, ở bất cứ đâu, dù trong nước hay ở nước ngoài, cũng tự nhắc nhở mình: không được phép đánh mất lòng tự trọng của bản thân và lòng tự tôn dân tộc.
Thứ hai, người phụ nữ phải tạo cho mình một niềm tin vào bản thân, vào cuộc sống. Thực tế cho thấy, chúng ta hoàn toàn chỉ có thể xây dựng cho mình lòng tự trọng bằng cách tin vào bản thân, tôn trọng mình và tôn trọng người khác. Nếu không học cách tin vào bản thân, không gây dựng cho mình lòng tự trọng, không thoát khỏi sự sợ hãi để mặc cảm tự ti lấn át thì con người sẽ tự dằn vặt mình về những thất bại, những thiếu thốn…, và vì thế có thể đánh mất lòng tự trọng, đánh mất danh dự bản thân. Chỉ có lòng tự trọng cao thì chúng ta mới có thể có được lòng tin vào chính mình, mới luôn có khả năng nhận xét, đánh giá mình một cách chính xác trong bất cứ trường hợp nào. Để hình thành một lòng tự trọng đích thực, mỗi người cần phải tập trung vào sự thành công và quên đi những điều tiêu cực hay những sai lầm chúng ta mắc phải trong cuộc sống.
Thứ ba, lòng tự trọng của người phụ nữ cần được thể hiện ở tinh thần vượt khó, ở ý chí vươn lên trong cuộc sống. Khi đứng trước những hoàn cảnh khó khăn, con người thường có hai thái độ ứng xử: một là dễ dàng nhụt chí, đầu hàng trước khó khăn, thất bại; hai là tìm cách để vượt qua những khó khăn thử thách. Người phụ nữ có ý chí vươn lên trong cuộc sống sẽ chọn cách ứng xử thứ hai này. Khó khăn không làm họ nản lòng. Thất bại không làm họ gục ngã. Trái lại, họ tìm mọi cách để vươn lên, làm chủ số phận, làm chủ hoàn cảnh. Trong thực tế, không ít người phụ nữ có khát vọng sống mạnh mẽ với những ước mơ, hoài bão, chí tiến thủ và nỗ lực để biến ước mơ thành hiện thực. Có người mong muốn vun vén một gia đình hạnh phúc. Có người phấn đấu để được thăng tiến trong sự nghiệp. Có người khát khao đạt được thành công trong nghiên cứu khoa học... Tuy nhiên, không phải bất cứ sự nỗ lực để đạt mục đích cá nhân nào cũng đồng nghĩa với ý chí vươn lên trong cuộc sống. Chỉ những người nào đặt ra những mục đích có ý nghĩa, không làm phương hại đến người khác, phấn đấu vì những giá trị đích thực cho bản thân họ hoặc cho cộng đồng, cho xã hội mới được xem là con người có lòng tự trọng.
Thứ tư, người phụ nữ muốn giữ được lòng tự trọng cần phải thường xuyên tích cực tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất đạo đức và kĩ năng sống cho bản thân. Biết học cách kiềm chế thái độ, cảm xúc để xử lí tốt các mối quan hệ, trong các tình huống khác nhau. Biết tôn trọng mình và tôn trọng người khác (với mình thì nghiêm khắc, với người thì độ lượng); luôn có ý thức làm cho người khác tôn trọng mình. Không làm những việc tổn hại đến thanh danh của bản thân, gia đình, cộng đồng tập thể nơi mình sống; Không có những lời nói, việc làm xúc phạm đến danh dự của người khác và không để người khác xúc phạm đến danh dự của mình. Không tham gia khiếu kiện đông người, không vì quyền lợi chưa chính đáng của bản thân gây cản trở hoạt động của tập thể. Tu dưỡng, rèn luyện thường xuyên để sống tốt, sống có ích, tuân thủ theo pháp luật và quy ước, hương ước của tập thể, cộng đồng là cách tạo giá trị đích thực cho bản thân và khẳng định vị trí của mình trong gia đình, trong xã hội.
