Tây Ninh: Ra sức giữ vững đất lúa

“Thượng đẳng điền” đang bị lột xác thành đất kinh doanh dịch vụ. Ảnh: N.Q.K

 Chuyển dịch cơ cấu cây trồng. dịch tích lúa giảm đáng kể

Trong những năm qua, Tây Ninh thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng - từ cây có giá trị kinh tế thấp sang cây có giá trị kinh tế cao. Trong giai đoạn đầu, vùng đất chuyển đổi cây trồng mạnh nhất là vùng đất lúa sản xuất 1 vụ trong năm và có năng suất kém. Thế nhưng dần về sau, cả những vùng đất lúa sản xuất được 2 vụ trong năm người dân cũng chuyển đổi sang trồng loại cây lâu năm có giá trị kinh tế cao như cao su.

Thực ra kể từ khi các nhà máy chế biến mía đường công suất lớn hình thành, diện tích lúa ở Tây Ninh đã bắt đầu bị thu hẹp do cây mía lấn át. Từ sau năm 2000, diện tích lúa tiếp tục bị thu hẹp nhanh do các nhà máy đường tập trung đầu tư phát triển mía ở vùng đất thấp để tăng năng suất và tăng sản lượng. Có lúc, tổng diện tích mía được đưa xuống vùng đất thấp đạt đến hơn 20.000 ha, đồng nghĩa với hàng chục ngàn ha lúa bị mất. Sau đó, giá trị cây mì tăng cao thì đến lượt diện tích mì phát triển ngày càng mạnh, bất chấp sự khuyến cáo của cơ quan chức năng về sự thoái hoá đất do quảng canh cây mì. Xưa nay cây mì chỉ được trồng ở những vùng đất gò cao, nhưng sau đó cả những vùng đất thấp cũng chuyển sang trồng mì. Diện tích cây mì ở Tây Ninh có lúc lên đến hơn 45.000 ha, trong khi Nhà nước định hướng phát triển chỉ có 20.000 - 25.000 ha. Thế là diện tích lúa bị tiếp tục giảm.

Tuy nhiên, dù diện tích đất trồng lúa có chuyển sang trồng mía, trồng mì thì cũng không khó chuyển sang trồng lúa trở lại do cùng là các loại cây hằng năm. Thế nhưng, khi giá trị cây cao su tăng rất cao, thì nhiều vùng đất thấp cũng chuyển sang trồng cây cao su - trong đó có đất trồng lúa. Đây mới là chuyện phức tạp, vì khi đã chuyển cây trồng từ lúa sang cao su thì khó mà chuyển lại được, bởi cây cao su là loại cây trồng lâu năm. Không ít khu vực thuộc vùng đất thấp người dân lên liếp, đắp ụ để trồng cao su. Trong vòng 10 năm - từ năm 2000 đến năm 2010, diện tích cây cao su ở Tây Ninh đã tăng từ 29.000 ha lên gần 80.000 ha. Do đó, những vùng đất trồng lúa khi đã chuyển sang trồng cây cao su thì có nghĩa là cây lúa mất hẳn.

Theo thống kê của ngành chức năng, năm 2000 diện tích cây hằng năm ở Tây Ninh vào khoảng hơn 220.000 ha, đến năm 2010 chỉ còn 146.000 ha. Trong đó riêng lúa ở Tây Ninh năm 2000 có khoảng 114.600 ha, năm 2005 còn 97.900 ha và đến năm 2010 chỉ còn 83.770 ha. Như vậy trong vòng 10 năm - từ năm 2000 đến năm 2010 diện tích lúa mỗi năm giảm đến hơn 30.000 ha. Tuy nhiên, do được đầu tư xây dựng hệ thống thuỷ lợi Dầu Tiếng, cùng nhiều trạm bơm, diện tích sản xuất lúa 2, 3 vụ tăng lên và năng suất lúa cũng ngày càng tăng nên tuy diện tích đất lúa giảm nhưng tổng sản lượng lúa toàn tỉnh trong 10 năm qua vẫn có tăng.

Nhiều trường hợp tự chuyển mục đích sử dụng đất lúa

Thực tế cho thấy trong 10 năm qua, diện tích lúa ở Tây Ninh giảm khá nhiều. Nhưng không chỉ vậy, lại còn có nhiều hộ chuyển mục đích sử dụng lúa nước sang các mục đích khác, mà trong đó có nhiều trường hợp không tuân thủ quy định, cũng đang làm ảnh hưởng đến diện tích lúa nước của tỉnh.

Tháng 7 năm 2012, Chủ tịch UBND tỉnh quyết định thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành tiến hành kiểm tra tình trạng sử dụng đất lúa nước sang mục đích khác trên địa bàn tỉnh. Tháng 3 năm 2013, Đoàn kiểm tra đã có kết quả tổng hợp. Qua kiểm tra thực tế hiện trạng, từ đầu năm 2011 đến cuối tháng 5 năm 2012, trên địa bàn tỉnh có 235 trường hợp hộ gia đình, cá nhân chuyển mục đích sử dụng đất lúa sang mục đích khác với tổng diện tích là hơn 425.000m2. Trong đó, chỉ có 87 trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép chuyển mục đích với tổng diện tích là 109.436m2 , còn lại 148 trường hợp chuyển mục đích sử dụng với tổng diện tích là 315.720,95m2 là chuyển tuỳ tiện khi chưa được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Ngay cả trong số 87 trường hợp chuyển mục đích sử dụng lúa nước sang mục đích khác được cho phép cũng có đến 31 trường hợp chuyển vượt diện tích so với quyết định hơn 33.600 m2 và 2 trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất không phù hợp quy hoạch sử dụng đất. Còn trong 148 trường hợp tự ý chuyển mục đích sử dụng đất lúa sang mục đích khác, các địa phương chỉ mới xử lý vi phạm hành chính được có 15 trường hợp, còn đến 133 trường hợp chưa xử lý.

Về phía địa phương, huyện có số trường hợp chuyển mục đích sử dụng lúa nước sang mục đích khác nhiều nhất là huyện Trảng Bàng. Từ đầu năm 2011 đến cuối tháng 5 năm 2012 ở Trảng Bàng có đến 93 trường hợp, trong đó chỉ có 4 trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép, còn lại đến 89 trường hợp tự ý chuyển với tổng diện tích là hơn 186.000m2. Kế đến là huyện Tân Biên - có 44 trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất lúa sang mục đích khác, nhưng trong đó chỉ có 1 trường hợp là được cơ quan có thẩm quyền cho phép, còn 43 trường hợp còn lại là tự ý chuyển. Tất cả các huyện, thị trên địa bàn tỉnh đều có các trường hợp chuyển mục đích sử dụng lúa nước sang mục đích khác và cũng đều có tình trạng tự ý chuyển không chờ cơ quan có thẩm quyền cho phép.

Riêng ở huyện Hoà Thành, số trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất lúa sang mục đích khác ít nhất tỉnh - chỉ có 10 trường hợp, trong đó có 2 trường hợp được cấp có thẩm quyền cho phép và 8 trường hợp tự ý chuyển. Tuy nhiên, đối với 2 trường hợp được cho phép chuyển thì lại vi phạm Luật Đất đai vì không phù hợp quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.

Sau khi tiến hành kiểm tra, Đoàn kiểm tra liên ngành đã đề xuất các biện pháp xử lý và ngăn chặn để hạn chế tình trạng mất đất lúa tiếp diễn.

Chú trọng việc giữ đất lúa

Trong thời quan qua, lãnh đạo tỉnh đã có nhiều chỉ đạo nhằm mục tiêu giữ vững diện tích đất lúa đúng theo Quy hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt.

Ngoài việc thành lập Đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra thực trạng chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa sang mục đích khác nhằm chấn chỉnh, ngăn chặn tình trạng tự ý chuyển mục đích sử dụng đất lúa, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương chú trọng giữ vững đất lúa khi quy hoạch phát triển nói chung. Trong thời gian qua, khi xem xét phê duyệt quy hoạch phát triển đô thị ở các địa phương, việc giữ đất lúa là một trong những yếu tố được đặt ra. Riêng về quy hoạch phát triển công nghiệp, trong những năm gần đây, vấn đề đất lúa cũng được đưa ra xem xét.

Đất lúa đang thu hẹp do chuyển mục đích sử dụng

Đối với quy hoạch các khu, cụm công nghiệp trước đây, lãnh đạo tỉnh đã và đang chỉ đạo các ngành chức năng tiến hành rà soát lại để đề xuất điều chỉnh, xoá bỏ. Ngoài mục tiêu xoá những quy hoạch “treo” không có khả năng triển khai, giải toả khó khăn cho nhân dân trong vùng quy hoạch còn có thêm mục tiêu là giữ lại đất lúa. Từ chủ trương này, Ban Quản lý Khu kinh tế và Sở Công Thương phối hợp cùng các địa phương tiến hành rà soát lại các khu, cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh. Qua đó, các ngành đề xuất xoá 2 khu công nghiệp là Gia Bình và Bàu Hai Năm với diện tích quy hoạch là 400 ha, đồng thời điều chỉnh giảm quy mô Khu công nghiệp Thanh Điền với diện tích 134 ha. Ngoài ra, ngành chức năng còn đề xuất xoá thêm 2 cụm công nghiệp là Thạnh Tân và Tân Hà với diện tích 100,16 ha; điều chỉnh giảm quy mô diện tích 2 cụm công nghiệp Bến Kéo và Tân Bình với diện tích giảm 150,12 ha. Hầu hết diện tích đất ở các khu công nghiệp và cụm công nghiệp được đề xuất xoá quy hoạch hay điều chỉnh giảm quy hoạch đều là đất nông nghiệp, trong đó phần lớn là đất trồng lúa.

Với sự nỗ lực của lãnh đạo tỉnh và các ngành chức năng, tình trạng giảm đất lúa ngày càng được hạn chế, đồng thời có thêm một số diện tích đất lúa từ các khu, cụm công nghiệp được điều chỉnh giảm diện tích hoặc xoá quy hoạch. Qua đó cho thấy việc đảm bảo có đủ 81.000 ha đất lúa trên địa bàn tỉnh là trong tầm tay.

Thế nhưng, hiện nay vẫn còn một số vấn đề khiến nhiều người quan tâm băn khoăn. Trước tiên là vấn đề diện tích đất thực tế đang còn trồng lúa ở Tây Ninh hiện nay là bao nhiêu. Hiện nay đất lúa trên địa bàn tỉnh là gần 81.000 ha - xấp xỉ chỉ tiêu của Trung ương giao, nhưng có phải tất cả diện tích này đều được trồng lúa hay không? Theo Sở Tài nguyên và Môi trường, qua đợt khảo sát vài năm trước đây, tổng diện tích đất trồng lúa ở Tây Ninh được thống kê vào khoảng 83.700 ha. Tuy nhiên trong vài năm gần đây, có một số diện tích đất lúa người dân tự chuyển sang cây trồng khác nên có giảm. Còn theo chuyên gia tư vấn lập Quy hoạch phát triển nông nghiệp Tây Ninh đến năm 2020, thì qua khảo sát thực tế trước khi lập quy hoạch cho thấy có trên dưới 10.000 ha đất trước đây là đất trồng lúa thuộc các huyện Tân Châu, Tân Biên, Châu Thành nhưng sau đó không còn trồng lúa nữa.

Và còn thêm vấn đề khác cũng rất đáng quan tâm là khi quy hoạch đất lúa ở đâu thì ở đó cây lúa phải bảo đảm thực sự phát triển bền vững, có hiệu quả và diện tích ổn định. Có ý kiến cho rằng muốn cây lúa phát triển bền vững thì khi quy hoạch đất lúa trước tiên phải chú trọng đến tính thích nghi và khoa học. Tây Ninh không phải là tỉnh mà ở nơi nào cũng có lợi thế về cây lúa- thậm chí có những vùng cây lúa không thể phát triển được. Cho nên khi quy hoạch đất lúa phải chọn những khu vực có điều kiện thổ nhưỡng phù hợp và đặc biệt là chọn những vùng có hệ thống thuỷ lợi để hình thành những vùng chuyên lúa.

Đồng thời để giữ vững được diện tích lúa thì việc căn cơ là phải làm sao cho người nông dân trồng lúa có thu nhập bằng hoặc hơn so với các loại cây trồng khác. Muốn như vậy phải có chính sách khuyến khích phát triển cây lúa thế nào cho nông dân yên tâm khi chọn cây lúa là cây trồng cho thu nhập chính. Và chính sách khuyến khích đó cũng phải bảo đảm thực hiện nghiêm chỉnh vì đây chính là chiến lược an ninh lương thực của quốc gia.

Theo BTNO