Tây Ninh những ngày tháng Tám lịch sử

Nhân dân Thủ đô đánh chiếm Bắc bộ phủ, cơ quan đầu não của chính quyền tay sai Pháp ở Bắc bộ.

Ngày 9.3.1945, Nhật đảo chính, hất cẳng Pháp, độc chiếm Đông Dương, Ban Thường vụ Trung ương Đảng họp hội nghị mở rộng tại Bắc Ninh từ ngày 9 đến 12.3.1945 đưa ra chủ trương “Đánh đuổi phát xít Pháp - Nhật” và phát động cao trào chống Nhật, cứu nước, làm tiền đề cho cuộc tổng khởi nghĩa, được thể hiện trong bản chỉ thị “Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Với chủ trương mới của Đảng, từ cuối tháng 3.1945, cách mạng Việt Nam chuyển biến mạnh mẽ trở thành cao trào, những cuộc khởi nghĩa từng phần liên tiếp nổ ra ở nhiều nơi, các căn cứ địa cách mạng được thành lập.

Ở Tây Ninh, các tổ chức Đảng được củng cố và hoạt động theo Chương trình Việt Minh, nhất là sau cuộc họp ở Phồn Chàm (tháng 3.1945), đồng chí Huỳnh Văn Thanh- Trưởng Ban Cán sự Đảng tỉnh Tây Ninh truyền đạt chỉ thị của Xứ uỷ, phổ biến rõ thêm Chương trình Việt Minh, đảng viên hoạt động ở các vùng tích cực vận động quần chúng, tuyên truyền về Việt Minh, nêu chủ trương của Việt Minh là đánh đuổi Nhật – Pháp, giành độc lập dân tộc, lập chính quyền công nông, bảo đảm quyền lợi chung của dân tộc và đưa ra đối sách của Việt Minh đối với công nhân, nông dân, trí thức, thanh niên, phụ nữ…

Tổ chức Việt Minh, Hội Cứu quốc bắt đầu được xây dựng ở nhiều nơi, lan rộng thu hút đông đảo các tầng lớp tham gia. Song song với Việt Minh, ở các thị trấn, thị xã và một số ít xã trong tỉnh còn có lực lượng “Thanh niên Tiền phong”, được các đảng viên nòng cốt vận động, thuyết phục hướng phong trào hoạt động theo Chương trình Việt Minh.

Đến thời điểm này, ý thức về một cuộc đấu tranh vũ trang được hình thành, nhất là sau khi Nhật đảo chính Pháp, binh lính Pháp tháo chạy vứt bỏ vũ khí trong rừng, dưới sông suối khá nhiều, các đảng viên cho người tìm kiếm, thu gom, đồng thời mua thêm của bọn lính Nhật hoặc của người dân lượm được. Tất cả số vũ khí này được cất giấu kỹ, chờ ngày mang ra sử dụng. Ngoài ra, công nhân Hãng đường Thanh Điền rèn gươm, mã tấu, dao găm; thanh niên và hội viên cứu quốc chuẩn bị đầy đủ tầm vông vạt nhọn, giáo mác, cung tên…

Ngày 13.8.1945, phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh vô điều kiện. Nắm bắt và tận dụng triệt để thời cơ thuận lợi, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp từ ngày 13 đến 15.8.1945 tại Tân Trào (Sơn Dương, Tuyên Quang) phát động tổng khởi nghĩa trên cả nước. Tiếp đó, cũng tại Tân Trào, Đại hội quốc dân ngày 16.8.1945 bầu ra Uỷ ban giải phóng dân tộc Việt Nam tức Chính phủ lâm thời do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch; quy định Quốc kỳ, Quốc ca của nước Việt Nam mới và thông qua 10 chính sách của chính quyền cách mạng.

Tại Tây Ninh, việc Nhật đầu hàng Đồng minh đã làm cho bọn đầu sỏ trong bộ máy chính quyền tỉnh, huyện như “rắn mất đầu”, hoàn toàn mất tinh thần trong khi số nhân viên cấp dưới lại nghiêng về phía cách mạng. Tuy chưa nhận được chủ trương tổng khởi nghĩa của Trung ương, nhưng ngày 16.8.1945, đồng chí Huỳnh Văn Thanh- Trưởng Ban Cán sự Đảng tỉnh triệu tập cuộc họp mở rộng tại nhà đồng chí Trần Văn Đẩu (Tư Đẩu) gần chợ cũ thị xã Tây Ninh. Hội nghị nhất trí đánh giá tình hình cách mạng đã chín muồi, quyết định thành lập Ban vận động giành chính quyền và phân công nhau thực hiện một số việc quan trọng như liên lạc với Xứ uỷ để tiếp nhận kịp thời sự chỉ đạo của cấp trên; nắm trí thức và các chức sắc tiến bộ trong tôn giáo Cao Đài; vận động cảnh sát trưởng và lực lượng cảnh sát bảo vệ dinh tỉnh trưởng; tiếp xúc nhằm lôi kéo hoặc làm trung lập bọn sĩ quan và binh lính Nhật; tổ chức lực lượng vũ trang; tập hợp lực lượng công nhân ở Hãng đường Thanh Điền và các sở cao su; bố trí lực lượng quần chúng ở nông thôn, thị trấn, thị xã sẵn sàng đứng lên giành chính quyền.

Ngày 19.8.1945, khởi nghĩa nổ ra ở Hà Nội và giành thắng lợi. Ngày 23.8.1945, được tin Sài Gòn đang khẩn trương chuẩn bị khởi nghĩa, Ban cán sự Đảng tỉnh cử đồng chí Trần Kim Tấn và nữ đồng chí Trương Mỹ Lan liên lạc với Xứ uỷ xin chỉ thị hành động. Cùng ngày hôm đó, đồng chí Trương Mỹ Lan trở về Tây Ninh báo cáo tình hình, còn đồng chí Trần Kim Tấn ở lại Sài Gòn dự mít tinh. Nhận được chỉ thị của Xứ uỷ, đồng chí Huỳnh Văn Thanh triệu tập hội nghị đảng viên và cán bộ nòng cốt của phong trào bàn việc tổ chức mít tinh có sự tham gia của đông đảo quần chúng để Mặt trận Việt Minh ra hoạt động công khai, đồng thời kêu gọi nhân dân ủng hộ Việt Minh. Hội nghị quyết định cử ra Ban lãnh đạo hành động giành chính quyền gồm các đồng chí: Huỳnh Văn Thanh, Trần Văn Mạnh, Phạm Tung, Trương Mỹ Lan, Trần Văn Đẩu, Nguyễn Văn Chấn, sau đó bổ sung thêm đồng chí Trần Kim Tấn.

Thực hiện chủ trương của hội nghị, trong đêm 23.8.1945, Ban lãnh đạo hành động đã cử người đi các nơi huy động nhân dân, huy động lực lượng Thanh niên Tiền phong và học sinh đến dự mít tinh ở Thị xã. Chiều ngày 24.8.1945, lực lượng quần chúng đầu tiên từ Bến Cầu đã được đưa về tập trung ở Thanh Điền để ổn định tổ chức chuẩn bị xuất phát. 

Sáng sớm ngày 25.8.1945, lực lượng quần chúng được các đồng chí đảng viên mang súng ngắn dẫn đầu, giương cao cờ đỏ sao vàng từ Thanh Điền, Xóm Vịnh, Quán Cơm rầm rập tiến vào sân vận động Thị xã. Lực lượng Thanh niên Tiền phong có trang bị súng và tầm vông từ đình Hiệp Ninh lên đường tiến về sân vận động, quần chúng tín đồ Cao Đài đội ngũ chỉnh tề từ Toà thánh tiến về Thị xã dự mít tinh.

Tại buổi mít tinh, đồng chí Huỳnh Văn Thanh đọc diễn văn nêu rõ: Quân Nhật đã đầu hàng quân đội Đồng minh, chính quyền Hà Nội và khắp Bắc, Trung, Nam đã về tay Việt Minh và kêu gọi đồng bào Tây Ninh hãy đứng lên sẵn sàng giành chính quyền.

Quần chúng dự mít tinh hết sức phấn khởi, hô vang khẩu hiệu ủng hộ Mặt trận Việt Minh.

Cuộc mít tinh của quần chúng chuyển thành đoàn biểu tình kéo qua dinh tỉnh trưởng, quanh chợ và các tuyến phố trong Thị xã. Trước khí thế cách mạng của quần chúng, chính quyền bù nhìn không dám phản ứng.

Khoảng 14 giờ ngày 25.8.1945, đoàn cán bộ của Xứ uỷ từ Sài Gòn mang chỉ thị giành chính quyền lên Tây Ninh, Ban lãnh đạo tỉnh triệu tập hội nghị mở rộng gồm các thành viên Ban lãnh đạo hành động và một số cán bộ nòng cốt để bàn kế hoạch giành chính quyền. Xuất phát từ tình hình thực tế của địa phương là bộ máy chính quyền rệu rã, bọn Nhật bị cô lập, trung đội cảnh sát bảo vệ dinh tỉnh trưởng có viên chỉ huy ngả theo cách mạng, thời cơ đang đến, hội nghị quyết định huy động lực lượng khoảng 500 quần chúng có trang bị đầy đủ, đột nhập dinh tỉnh trưởng và chiếm các công sở.

Theo kế hoạch, một bộ phận xung kích đột nhập vào bên trong dinh tỉnh trưởng, tước vũ khí bọn lính gác giao lại cho lực lượng bảo vệ làm nhiệm vụ bảo vệ trật tự an toàn trong khu vực dinh tỉnh trưởng. Mọi việc đều diễn ra nhanh gọn, không gặp phải sự kháng cự nào của địch. Các đồng chí trong Ban lãnh đạo hành động của tỉnh và đoàn cán bộ Xứ uỷ đi ô tô cắm cờ đỏ sao vàng tiến vào dinh tỉnh trưởng. Tỉnh trưởng Lê Văn Thạnh được gọi ra, yêu cầu nộp sổ sách, giấy tờ và bàn giao chính quyền. Trước khí thế cách mạng, tỉnh trưởng Thạnh đáp lại: “Chúng tôi đã có chuẩn bị chờ các ông”. Việc chuyển giao chính quyền tỉnh được giải quyết xong trong đêm 25.8.1945.

Các công sở của địch ở quận Châu Thành cũng được ta tiếp quản ngay sau khi chính quyền cấp tỉnh không còn. Ở quận Trảng Bàng, cán bộ Mặt trận Việt Minh nhận được chỉ thị của Xứ uỷ, tổ chức mít tinh vào ngày 25.8.1945 và tiến vào quận đường buộc quận trưởng Huỳnh Tường Tấn đầu hàng chuyển giao chính quyền.

Chỉ trong một ngày đêm (25.8.1945), chính quyền nguỵ từ tỉnh đến quận sụp đổ hoàn toàn. Ba ngày sau chính quyền cấp xã đều thuộc về tay nhân dân. Cùng với cả nước, cuộc khởi nghĩa giành chính quyền tháng Tám năm 1945 ở Tây Ninh thắng lợi rực rỡ.

Theo Báo Tây Ninh Online